Kategori: Makaleler

D Vitamini İçin Nasıl Güneşlenmeliyiz? Işığın Ekonomisi Üzerine Bir Analiz Bir ekonomist olarak dünyaya baktığımda, her şeyin temelinde bir kaynak dağılımı problemi görürüm. Zaman, enerji, para ve hatta güneş ışığı… Hepsi sınırlı, ancak ihtiyaçlarımız sınırsız. İnsanlık tarihinin ekonomik hikâyesi, bu sınırlı kaynakları nasıl yönettiğimizin hikâyesidir. Peki ya en temel kaynaklardan biri olan güneş ışığı? D vitamini için nasıl güneşlenmeliyiz? Bu soru, yalnızca bir sağlık tavsiyesi değil, aynı zamanda bireysel kararların toplumsal refahı nasıl etkilediğini anlatan bir ekonomik sorudur. Çünkü ışık, hem biyolojik bir ihtiyaç hem de ekonomik bir değerdir. Kaynakların Sınırlılığı ve Işığın Değeri Ekonomide temel bir ilke vardır: Kıtlık.…

Kaplumbağa Bakmak Zor mu? (Yoksa Yavaş Yavaş Mutluluk mu?) Merhaba sevgili gülümseme meraklıları! Bugün, evinize “yavaş ama emin adımlarla” neşe getirebilecek bir konuya dalıyoruz: Kaplumbağa bakmak zor mu? Spoiler: Yokuş aşağı koşu değil, ama maraton koşusu da sayılmaz. Yani, nefesini ayarlarsan keyfi bol bir yürüyüş! Hadi hem gülelim hem öğrenelim. Kaplumbağa bakmak; doğru alan, doğru ısı, doğru ışık ve doğru beslenmeyi kurduğun anda zor değil—ama “otomatik pilot” da değil. Biraz strateji, biraz empati, bolca sabır! Evin Yeni “Yavaş Şef’i” ile Tanışın Kaplumbağalar, hayatın temposunu yarıya indirip sana “şimdi”yi hatırlatır. Kedi gibi koltuğa tırmanıp perdeyi indirip kalkmaz, köpek gibi top peşinde…

Kanın Tanımı Nedir? Damarlarımızdaki Kırmızı Taşıyıcının Mizahi Anatomisi Bazı konular vardır ki, okul kitaplarında ne kadar ciddi anlatılırsa anlatılsın, aslında içinde bolca mizah barındırır. “Kanın tanımı nedir?” sorusu da tam olarak böyle bir mesele. İlk bakışta biyoloji dersinin en can sıkıcı başlığı gibi durur, ama bir düşünün: Vücudumuzda litrelerce dolaşan kırmızı sıvı sadece hayatın değil, mizahın da kaynağı olabilir. Hazırsanız, bugün bu hayati sıvıyı ciddi olmayan bir ciddiyetle ele alıyoruz. Evet, bu yazı damarlarınıza kadar işleyecek! Kanın Tanımı: Hayatın Akışkan Wi-Fi’ı Hadi klişe tanımıyla başlayalım: Kan, vücudumuzun her köşesine oksijen, besin ve sevgi(!) taşıyan, aynı zamanda atıkları da toplayıp uzaklaştıran…

1978 Türkiye Güzeli Kimdir? Ekonomi Perspektifinden Bir Analiz Bir ekonomist olarak kaynakların kıtlığını, kararların maliyetini ve bu kararların toplumsal sonuçlarını düşünmeden duramam. Güzellik yarışmaları da bu çerçevede bir “seçim mekanizması” gibidir: Sınırlı temsil hakkı, kimlerin görünür kılınacağı ve hangi sermayelerin (sosyal, kültürel, ekonomik) ön plana çıkacağı bu mekanizmada belirlenir. 1978 Türkiye Güzeli kimdir sorusu, yalnızca tarihsel bir merak değil; simbolik sermayenin ve toplumsal ödüllerin nasıl dağıtıldığına dair bir pencere açar. 1978 Türkiye Güzeli: Sevil Özgültekin 1978 yılında Türkiye Güzeli olarak seçilen kişi Sevil Özgültekin’dir. Bu bilgi, Türkiye’nin güzellerinin yıllara göre derlenmiş listelerinde yer alır. [1] Sevil Özgültekin, o dönemde “ülkenin…

Şu Hale Bak Ne Demek? Antropolojik Bir Perspektiften İnceleme Kültürlerin Çeşitliliğini Merak Eden Bir Antropoloğun Davetkâr Girişi Şu hale bak ne demek? sorusu, kültürler arası anlayışa dair oldukça ilginç bir pencere açar. Bir kültürün, bir olay ya da durumu nasıl değerlendirdiği, onun değerler, normlar ve toplumsal yapılarla nasıl iç içe geçtiğini gösteren önemli bir göstergedir. İnsanlar, yaşadıkları dünyayı anlamlandırmak için semboller, ritüeller ve kimliklerle şekillenen dilsel ifadeler kullanırlar. Her bir kelime, her bir davranış, içinde bulunduğu toplumun dünya görüşünü ve kültürel arka planını yansıtır. “Şu hale bak ne demek?” gibi bir ifade, sadece bir durumu tanımlamak için kullanılan basit bir…

Öz Türkçe Gökyüzü Ne Demek? Ekonomik Ufukta Bir Kavramın Serüveni Ekonomistler bilir ki her kavramın ardında bir kaynak dağılımı, bir seçim ve bir maliyet vardır. Bu yalnızca para ya da emekle ilgili değildir; kelimeler de bir ekonomiye sahiptir. Dil, toplumun zihinsel sermayesidir ve tıpkı doğal kaynaklar gibi korunması, yenilenmesi, dönüştürülmesi gerekir. İşte tam da bu noktada “öz Türkçe gökyüzü” kavramı, yalnızca bir dilsel yenileme çabası değil, aynı zamanda ekonomik bir metafor olarak karşımıza çıkar. Çünkü her kelime tercihi, bir kültürel yatırım; her dil politikası, bir ekonomik stratejidir. Dil ve Ekonomi: Seçimlerin Fırsat Maliyeti Ekonomide “fırsat maliyeti” kavramı, bir seçimi yaparken…

“Kan kanseri ölüm oranı kaç?” diye soran herkese tek bir sayı söylemem beklendiğinde sinirleniyorum. Çünkü bu soru, milyonlarca insanın kaderini bir cümleye sıkıştırıyor; tıp literatürünü, eşitsizlikleri ve tedaviye erişimi görünmez kılıyor. Eğer tartışma arıyorsak başlayalım: “Kan kanseri” diye tek bir hastalık yoktur ve tek bir “ölüm oranı” da yoktur. Kısa cevap: Dünya genelinde lösemi (kan kanseri) 2022’de yaklaşık 305 bin can aldı; yaşa göre standardize küresel ölüm hızı ~3.1/100.000. Ancak ülkeye, yaşa ve alt tipe göre dramatik farklılıklar var; örneğin ABD’de tüm lösemilerin yaşa göre ayarlı ölüm hızı ~5.8/100.000 ve 5 yıllık göreli sağkalım ~%67.8. “Kan kanseri ölüm oranı nedir?”…

Hapishane Kaçkını Gibi Ne Demek? Bilimsel Bir Mercekten İnsan Davranışının Dili Bir arkadaşınızın saçları dağılmış, yüzü yorgun, üstü başı düzensiz… Belki uykusuzluktan, belki umursamazlıktan. Biri gülerek “hapishane kaçkını gibi olmuşsun” diyor. Bu ifade, gündelik hayatta sıkça duyulur; ama hiç düşündünüz mü, neden bu kadar etkili? “Hapishane kaçkını gibi” demek, sadece bir dış görünüşü değil, toplumsal algının derinlerine kök salmış bir psikolojik şemayı da anlatır. Bu yazıda, bu deyimi bir bilim insanının merakıyla, ama herkesin anlayabileceği bir dille analiz edeceğiz. Deyimin Kökeni: Dil, Korku ve Toplumsal Hafıza Dil, toplumsal hafızanın aynasıdır. “Hapishane kaçkını gibi” ifadesi, 20. yüzyıl başlarında Türkçede yaygınlaşmaya başladı.…

Glbmd Sahibi Kim? Tarihsel Bir Analizin İzinde Bir tarihçi olarak geçmişe bakmak, yalnızca olayların kronolojisini sıralamak değil, aynı zamanda bugünün sorularına ışık tutmaktır. Geçmişin izleri, her zaman bugünün aynasında yansır. Tıpkı “Glbmd sahibi kim?” sorusunda olduğu gibi… Bu soru yalnızca bir sahiplik meselesi değil, tarih boyunca insanlığın mülkiyet, otorite ve kimlik arayışıyla kurduğu bağın bir devamıdır. — Mülkiyetin Tarihsel İzleri İnsanlık tarihi boyunca “sahip olmak” kavramı, toplumsal dönüşümlerin merkezinde yer almıştır. İlk tarım toplumlarında toprak kimin elindeyse, o kişi ya da topluluk söz sahibiydi. Orta Çağ’da toprak beylerinin mülkleri, onların otoritesini belirlerdi. Modern çağda ise sahiplik, yalnızca maddi varlıklarla değil,…

Hawaii’ye Nasıl Gidilir? Bir Yolculuğun Hikâyesi Bazı sorular vardır ki cevabı sadece bilet alıp uçağa binmekle sınırlı değildir. “Hawaii’ye nasıl gidilir?” diye sorulduğunda, aslında işin içinde sadece bir seyahat planı değil, bir hayal, bir yolculuk ve belki de kendini keşfetme süreci vardır. Ben de bugün sizlerle bu sorunun yanıtını, içten bir hikâye ile paylaşmak istiyorum. Yolculuğun Başlangıcı Bir gün iki arkadaş, Selim ve Elif, birlikte Hawaii’ye gitme hayali kurdular. Selim her zamanki gibi çözüm odaklıydı. Haritaları açtı, uçuş güzergâhlarını araştırdı, hangi havalimanından aktarma yapılacağını tek tek not etti. Elif ise farklıydı; o hayalini kurduğu tropik adaları gözünün önüne getirdi, sahilde…